W górę rzucony kamień (1969)

Feldobott kö

Reżyseria: Sándor Sára

Scenariusz: Sándor Csoóri, Ferenc Kósa, Sándor Sára

Jedno z nielicznych reżyserskich przedsięwzięć wybitnego operatora Sándora Sáry. Koniec lat 40., na Węgrzech panuje terror komunistyczny. Główny bohater, po aresztowaniu jego ojca, traci szansę wstąpienia do szkoły filmowej. Odtąd każdy etap jego życia będzie związany z narastającym okrucieństwem rządów Rákosiego. Bohater stanie się najpierw świadkiem kolektywizacji wsi, opartej na oszustwie i przymusowym odbieraniu ziemi chłopom, a potem upokarzającej dezynfekcji obozu Romów, której kulminacją będzie golenie głów wszystkim kobietom. Sára dokonał nie tylko rozrachunku z historią Węgier, odważnie opisując jej stalinowski epizod, ale również zawarł refleksję na temat odpowiedzialności artysty. Bohater filmu po latach wraca bowiem do przeszłych wydarzeń, chcąc je zrekonstruować w ramach filmu fabularnego. Efekt inscenizacji wypada jednak sztucznie i konwencjonalnie, a prymat dokumentu nad fabułą nie podlega najmniejszym wątpliwościom. Puenta filmu Sáry jest więc paradoksalna, zwłaszcza w dziele, które w ówczesnym kinie należało do najbardziej wyrafinowanych kompozycyjnie i zachwycających plastycznie. (Rafał Syska/ENH9)