Pasja (1978)

Reżyseria: Stanisław Różewicz

Dramat historyczny, przedstawiający ostatnie dni życia Edwarda Dembowskiego - filozofa, rewolucjonisty, działacza niepodległościowego. (...) Za podstawowy cel swej działalności uważał radykalną rewolucję ludową, która nie tylko miała przyczynić się do odzyskania przez Polskę niepodległości, ale także zniesienia systemu feudalnego. Po wybuchu w 1846 roku rewolucji krakowskiej przy pomocy górników Dembowski przejął władzę w Wieliczce i kasę kopalni soli. Został sekretarzem dyktatora rewolucji Jana Tyssowskiego. Władza rewolucyjna proklamowała zniesienie pańszczyzny i uwłaszczenie chłopów. Jednak powstanie nie rozprzestrzeniło się, a nawet spowodowało podsycane przez zaborcę wystąpienia chłopów przeciwko szlachcie. Kraków został otoczony przez oddziały austriackie. Dembowski widząc ostatnią szansę ratunku dla powstania w pozyskaniu chłopów, ubrany w chłopską sukmanę wyruszył na czele procesji w stronę Podgórza. Wojsko austriackie otworzyło ogień - Dembowski zginął w pierwszej kolejności. Reżyser Stanisław Różewicz na pytanie, czy jest za czy przeciw Dembowskiemu, odpowiedział - ani za, ani przeciw, jestem z Dembowskim. Dodał też - "Można w Dembowskim widzieć i gracza politycznego, i postać męczeńską. Dla mnie fascynujące jest, że ten mózgowiec, 24-letni intelektualista, który już zdążył opublikować cztery tomy pism filozoficznych, bierze się za powstanie, jeździ w przebraniu księdza, handlarza, Żyda..." [PAT]