Pasja / Passion

Słowo "pasja" ma kilka znaczeń. Pierwsze z nich zaczerpnięte jest z łaciny i określa cierpienie, chorobę lub mękę. Utożsamiane jest z fragmentami ewangelii opisującymi wydarzenia z życia Chrystusa od modlitwy w Ogrodzie Oliwnym do śmierci na krzyżu na Golgocie. W sztuce plastycznej pasja określa sceny obrazujące mękę Chrystusa, podobnie w muzyce jest to muzyczna prezentacja ewangelicznej historii męki zbawiciela. Inne znaczenie to namiętność lub wzmożone uczucie, także czynność wykonywana dla relaksu, której głównym celem jest przyjemność płynąca z jej wykonywania.
W filmie Jeana-Luca Godarda po początkowym wielkim białym napisie "Passion" na czarnym tle widać przez dłuższą chwilę błękitne niebo z płynącymi leniwie puszystymi obłokami. Taki widok wywołuje raczej skojarzenie religijne lub metafizyczne. Jednak przy dokładniejszym przyjrzeniu się rzuca się w oczy sylwetka wysoko lecącego samolotu pozostawiającego za sobą biały ślad. Rozdarcie nieba białą linią jest jakby gwałtem na błękicie i zadaniem mu cierpienia. Ten widok trzykrotnie przerywany jest innymi migawkami: robotnica w fabryce pchająca naładowany wózek, kobieta na rowerze trzymająca się jedną ręką otwartej szyby samochodu prowadzonego przez mężczyznę i inna kobieta z innym mężczyzną szykująca się do wyjścia z pokoju hotelowego. Dopiero po tych ujęciach zaczyna się właściwa akcja filmu. Chociaż właściwie trudno mówić o akcji.

Fabuła jest zredukowana do niezbędnego minimum. To film o kręceniu filmu. Jest rok 1981. Przebywający we Francji polski reżyser próbuje zrealizować telewizyjny film w międzynarodowej obsadzie. Zadanie zdaje się przerastać jego siły. Tworzony obraz jest niedoskonały, zwłaszcza od strony wizualnej, szczególnie tej dotyczącej gry świateł i cienia. Poza tym scenariusz sprawia wrażenie niespójnego przez usiłowanie połączenia współczesności z innymi epokami. Prezentowane sceny historyczne wywołują skojarzenie z malarstwem Rembranta i Delacroix,, ale brak im tej szczególnej malarskości mistrzów. Próba uzyskania perfekcyjnego efektu owocuje mniej lub bardziej nasilonym konfliktem z ekipą oraz coraz większym przekroczeniem budżetu. W dodatku w trakcie realizacji filmu w Polsce zostaje ogłoszony stan wojenny. Czy warto w tej sytuacji wracać do kraju, do żony i małego dziecka? A może pozostać we Francji z poznaną młodą dziewczyną właśnie zwolnioną z pracy w fabryce lub z zauroczoną reżyserem właścicielką hotelu, w którym mieszka ekipa filmowców?

Fabuła ma wyraźnie znaczenie drugorzędowe. Liczy się tylko wtedy, gdy stanowi odbicie przeżytej rzeczywistości. Znaczniej bardziej w dziele Godarda istotny jest efekt wywarty na oglądającym. Ważna jest strona wizualna i jej połączenie z muzyką. Dźwiękową ilustrację do obrazu stanowi muzyka poważna. W tle brzmią dźwięki znane z twórczości Faure i Ravela, a także Mozarta, Beethovena i Dvoraka. Reżyserowi udaje się uzyskać doskonałą harmonię wizji i fonii.

Film jest kolejną próbą reżysera na drodze poszukiwania nowych środków wyrazu z wykorzystaniem techniki video., co zostało zauważone na festiwalu w Cannes, gdzie przyznano mu nagrodę Technical Grand Prize. Produkcję rozpoczęto latem 1981 roku dostosowując scenariusz do wydarzeń zachodzących w Polsce, a premiera odbyła się rok później na wspomnianym festiwalu. Film sprawia wrażenie niedokończonego, podobnie jak pokazywana w nim realizacja polskiego reżysera przerwana decyzją o wyjeździe do Polski. Ten brak zakończenia wydaje się jednak spełniać ważną rolę. Pozostawia otwarte drzwi do dalszych poszukiwań w przyszłych dziełach Godarda.